De zachte miezerregen prikkelt mijn gezicht als ik door de historische straten van Haarlem richting het gezellige theater De Toneelschuur loop. Vanavond is de première van de nieuwe voorstelling van De Gemeenschap, “Strindberg en dal” Vorige seizoen bezocht ik de voorstelling “Romp”, bekroond met de Theo d’Or prijs, en de “De Shakespeare Club”. Mijn verwachtingen deze avond zijn hooggespannen.
August Strindberg
Deze Zweedse schrijver, die leefde van 1849 tot en met 1912, nam het in zijn werk op voor de moeilijke positie van mannen. Hij schreef het toneelstuk “De Vaders” over de strijd betreffende de opvoeding van de dochter tussen een vader en een moeder. Het thema ook van “Dal in de Mist” waar toneelgroep &Co voor aan het repeteren is.
Het verhaal
Toneelgroep &Co werkt aan ‘Dal in de mist’, een nog maar pas ontdekt stuk over liefde, afgunst en pijn van de Zweedse schrijver August Strindberg. De persoonlijke en professionele spanningen in het gezelschap lopen hoog op: de regisseur werkt te graag en te letterlijk als ‘fysiek theatermaker’, de mannelijke gastacteur is niet hetero genoeg voor zijn rol en de regieassistent is opzichtig en bereid om alles te doen voor de toneelcarrière waarvan ze droomt.
Tragedie of komedie
In een, door Erik Kouwenhoven en Marcel Kranendonk, minimalistisch decor zien wij de drie hoofdrolspelers van toneelgroep &Co. Ze repeteren de scène waarin Vlado (Barnaby Luke Savage), een vermoeide front officier, op bevel van de gouverneur komt rusten in het huis van Ira (Monique Kuijpers) en haar jonge dochter Maren (Henke Tuinstra). Na enkele dialogen gespeeld te hebben gespeeld onderbreekt regisseur DIc (Dic van Duin) de scène. Volgens hem is dit helemaal niks en in een bloemlezing van metaforen probeert de zeer gedreven regisseur de acteurs de gedachtegang van Strindberg bij te brengen. Regieassistente Tessa (Tessa Jonge Poerink) maakt driftig aantekeningen en probeert niet uit de schaduw van Dic de stappen. Dit deel van de voorstelling is buitengewoon grappig. Het gedrag van Dic brengt alle lachspieren tot leven. Maar als het repetitieproces vordert ontstaat er een hele andere situatie.
Wat ik knap vind van regisseur Roy Peters en tekstschrijver Rob de Graaf is dat je op een bepaald moment eigenlijk niet meer goed weet of een scène nu grappig of dramatisch is. Een deel van het publiek reageert dan ook of ze naar een klucht van Jon van Eerd zitten te kijken terwijl een ander deel de pijn en onmacht voelt van hetgeen zich voor hun ogen afspeelt. Ik behoor duidelijk tot deze laatste groep. Het is dan ook een vreemde ervaring dat als Dic wordt aangesproken op zijn grensoverschrijdend gedrag er uitbundig wordt gelachen terwijl ik met een brok in mijn keel op het randje van mijn stoel zit te luisteren naar de dramatiek in de tekst. Het is soms lastig om precies aan te voelen welke intentie sommige scènes hebben. Het is maar vanuit welk perspectief je er naar kijkt. Komedie en tragiek liggen in deze voorstelling dicht bij elkaar en met één keer knipperen met je ogen kun je schakelen tussen deze twee emoties.
Het gegeven dat je kijkt naar de acteurs die acteurs spelen intrigeert mij de hele voorstelling. Vooral omdat ze bij hun echte naam worden aangesproken als ze “niet” acteren. Het effect dat je daadwerkelijk aan het kijken bent naar een repetitie is zo sterk! De problemen met “Dal in de mist” die de drie acteurs ondervinden zijn dan ook zeer geloofwaardig.
Barneby is volledig op zijn uiterlijk gecast door Dic om de rol van de hetero legerofficier te spelen. Barneby kan zich, vanwege zijn seksuele geaardheid, daar geen enkele voorstelling van geven. En hij kan het ook totaal niet spelen. Het doet gewoon zeer om hem met dit gegeven te zien worstelen. Ira de moeder van Maren. Een vrouw door het leven getekend. Over beschermend richting haar dochter Maren. Tijdens de momenten dat Ira zich helemaal laat gaan richting Lamm spreken haar gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal boekdelen. Een fantastische rol van Monique Kuijpers. Ook hier zit ik weer op die tweesprong van tragiek en komedie.
De rol van Henke Tuinstra als dochter Maren heeft mij het meest op het dwaalspoor gebracht en aan het denken gezet. Als Maren is zij een vrouw die onder het juk van haar moeder uit wil kruipen, als Henke is het een jonge mooie geëmancipeerde actrice die niet over zich heen laat lopen. Maar wat is er op de avond na de repetitie nu precies uit gebeurd? En hoeveel macht heeft een vrouw? Henke speelt haar visie schitterend uit waarbij het tegengas van Dic volledig in het niet valt. Is Dic dan toch ZO'N regisseur vraag ik mij af? Maar op de avances van Tessa ging hij toch niet in.
Tessa Jonge Poerink is de katalysator van het geheel. Als je wat wilt bereiken dan moet je er ook wat voor over hebben. En Tessa heeft dat ook. Wat een energie straalt zij uit. Dic van Duin zet de gepassioneerde regisseur op zoveel verschillende manieren neer dat het moeilijk te doorgronden is welke Dic nu de echte is. Een oprechte man die gaat voor zijn vak, een druktemaker die alleen voor zijn eigen roem en glorie gaat, of toch gewoon de viespeuk.
Strindberg hield zich indertijd al bezig met de vraagstukken tussen mannen en vrouwen. In de huidige tijd met de #metoo beweging in het achterhoofd en de vele misbruik zaken in de culturele industrie zijn ze nog meer dan actueel. De twee bijzondere choreografieën die in de voorstelling zitten, hebben er bij mij voor gezorgd dat deze voorstelling voor mij meer naar de tragische kant is door geslagen dan naar de komische kant. Een zeer bijzondere ervaring.
Klik hier voor de speellijst.
Gezien op 30 november 2018 in De Toneelschuur in Haarlem