Ongeveer 100 jaar vóór Christus stond er in Nijmegen al een Romeins openluchttheater; een echt amfitheater met een gesloten, ovale tribune. Daar zijn helaas slechts sporen van gevonden. Als we dit Romeinse theater derhalve buiten beschouwing laten, dan kunnen we met een gerust hart beweren dat het uit 1915 stammende Natuurtheater Oisterwijk het oudste openluchttheater van Nederland is. Ter geruststelling: in de tussenliggende periode is er op theatraal gebied in de openlucht gelukkig ook het één en ander gebeurd in Nederland.
Er zijn altijd wel rondtrekkende acteurs geweest die op straten en pleinen in het gehele land optraden. In de Middeleeuwen kreeg het openluchtspel echter een impuls met de komst van de zogenoemde mirakelspelen (geestelijke toneelstukken met een goddelijk wonder als onderwerp), die de kerk in de volkstaal liet uitvoeren. Mariken van Nieumeghen is daar een goed voorbeeld van. Veelal werden deze spelen op de trappen van een kerk opgevoerd en in een later stadium op wagens (elk met een eigen thema en soms wel 24 in één voorstelling).
Na de Middeleeuwen ontstond er in de zeventiende en de achttiende eeuw een rijke traditie van openluchtspelen. Deze vonden hoofdzakelijk op een marktplein plaats of tegen de achtergrond van een kerk, kasteel of ruïne. Vóór 1915 bestonden er echter nog geen vaste openluchttheaters, die speciaal voor openluchtspelen waren aangelegd.
Motieven voor de bouw
Het initiatief om voornoemd Natuurtheater te Oisterwijk te bouwen, werd door enkele paters genomen. In eerste instantie had de aanleg een educatief doel, maar diende eveneens tot vermaak van de paters zélf. Vele openluchttheaters in Noord-Brabant en in Limburg danken trouwens hun ontstaan aan initiatieven vanuit de katholieke kerk. Andere particuliere initiatieven volgden. Op initiatief van de acteur Vincent Berghegge werd in april 1916 begonnen met de bouw van het openluchttheater in Valkenburg, waarvan de tribune - voor 1200 personen- in een rotswand is uitgehouwen. In Tegelen nam een groep idealisten het initiatief om in De Doolhof, destijds een verwilderd park, een openluchttheater te gaan bouwen. Sinds 1931 worden er in dit openluchttheater om de vijf jaar de vermaarde passiespelen opgevoerd.
Ten gevolge van de crisis in de jaren dertig van de vorige eeuw zijn er nogal wat openluchttheaters gebouwd in het kader van de werkverschaffing. De theaters in Ede, Soest, Eemnes, het Zuiderpark in Den Haag en het Amsterdamse Bos zijn daar voorbeelden van. ‘Zinvolle vrijetijdsbesteding’ en ‘Verheffing van het (gewone) volk’ werden onder andere als argumentatie gebruikt bij de besluitvorming over de aanleg.
Na de Tweede Wereldoorlog beschikte men over onvoldoende materiaal en geld om dure, overdekte theaters te bouwen. Aangezien de aanleg van openluchttheaters betrekkelijk goedkoop is en er vanuit de bevolking de wens ontstond om zelf theater te gaan maken, lag het voor de hand om openluchttheaters te gaan bouwen. Natuurtheater De Kersouwe in Heeswijk-Dinther en het Shakespearetheater te Diever hebben daar de vruchten van geplukt. Vanaf de zestiger jaren werden er geleidelijk ook andere voorstellingen gebracht zoals muziekconcerten, cabaret, jeugdvoorstellingen, openluchtfilms en zelfs dans.
Tegenwoordig worden de openluchttheaters vaak door hun gemeente omarmd, omdat deze theaters vele toeristen aantrekken, die langs indirecte weg de gemeentelijke kas spekken. Al met al zijn er dus genoeg goede redenen (geweest) om tot de aanleg van een openluchttheater over te gaan.
Wil je weten wat er allemaal speelt in de Nederlandse Openluchtthteaters kijkdan op: openluchttheaters.nl