Het is heerlijk zonnig weer als we zondagmiddag 6 mei de donkere, koele ruimte van het Transformatiehuis in Utrecht binnenstappen. De grote industriële ruimte maakt indruk en zal het komend uur nog voor veel verrassende momenten gaan zorgen. Als Mirthe Klieverik haar spel start en in die grote ruimte best dichtbij komt staan, is er meteen een gevoel van kwetsbaarheid en een persoonlijke betrokkenheid bij het verhaal dat zij gaat vertellen. Samen met bassist Peter Sambros zal zij op indrukwekkende wijze het publiek geboeid meeslepen in het verhaal van Toda. Een meisje dat vlucht naar haar moeder in het buurland omdat haar vader in haar eigen land een struik wordt, in de oorlog tussen de enen en de anderen.
'Toen mijn vader een struik werd' is een bewerking van het gelijknamige boek van Joke van Leeuwen van Het Filiaal theatermakers. In het eerste kwartier van de voorstelling wordt duidelijk uitgelegd wat de betekenis is van deze toch wel aparte titel. Toda's vader is eerst banketbakker, maar zodra er gevechten uitbreken gaat hij helpen om te vechten. In het hoofdstuk ‘Wat elke soldaat moet weten’ in het boek van Toda's vader, staat geschreven over camoufleren. Het worden van een struik zodat de vijand je niet ziet, brengt luchtigheid in het beladen verhaal. Dat overigens volledig neutraal blijft van welke oorlog dan ook. Het is het gevecht tussen de enen en de anderen en de woorden die over de grens gesproken worden, zijn non-woorden, zodat Toda's belevenissen elke vluchteling kan representeren.
Zodra de oorlog steeds dichterbij komt besluit Toda's oma dat Toda beter naar haar moeder in het buurand kan gaan. Mirthe Klieverik speelt het meisje Toda. Ze zit op een speciaal gemaakte grotere stoel, zodat Klieverik kleiner lijkt en net als een jonger meisje met haar benen kan wiebelen. Volledig gaat zij op in het personage. Je voelt hoe Toda zich voelt, je wat hoort wat ze denkt (dat is gelukkig nog best vaak grappig) en je ziet wat ze zou willen. Het bijzondere en knappe aan deze rol is dat Klieverik tegelijkertijd ook de vertelster is van het verhaal én dat zij alle personen die zij tegen komt bij haar zoektocht naar haar moeder zelf speelt. Die wissels tussen de personages gaan vloeiend en worden schitterend uitgevoerd. Bassist Peter Sambros die de voorstelling ondersteunt met muziek en geluiden, speelt slechts één scène lijfelijk mee. Het is een lieve, intieme scène over iemand vinden waardoor je even niet meer alleen bent maar die je vervolgens weer op een angstige manier kwijt raakt. Persoonlijk vond ik dit een heel sterk stuk, waarbij de onzekerheid van hoe je je kunt voelen in een oorlog nadrukkelijk naar voren komt. Toda wil roepen: "Ik heb u niet verraden! Ik was het niet! Zo ben ik niet!", maar zij blijft stil omdat zij anders zelf ook opgepakt wordt. Het is bijzonder hoe alle volwassenen en kinderen een uur lang vol verwachting gericht zijn op wat komen gaat. Er wordt door het publiek meegeleefd, bijvoorbeeld zodra Sambros Toda de poolster wijst en de jongen naast mij naar achter kijkt om de ster zelf ook te zien. 
Dat laatste had misschien nog niet zo gek geweest, want de ruimte wordt volledig gebruikt en zit vol verrassingen. Elke keer als je het niet meer verwacht, blijken er nog meer elementen in de ruimte te zijn waar je al die tijd al naar zit te kijken, die je niet waren opgevallen, maar dan opeens een functie krijgen. Het is locatietheater waarbij optimaal gebruikt wordt gemaakt van de mogelijkheden. Dit is ook wat Driss, een jongen van 12 jaar, achteraf aan mij vertelt. "Ik vond het leuk. De zoektocht enzo. En dat je om je heen kunt kijken. Links en rechts en boven je". Zijn moeder wil graag de muziek benadrukken. "Ik vind de muziek echt heel mooi en zij zingt het ook zo mooi". Naast alles wat al benoemd is, zijn er namelijk ook nog prachtige, doordringende liedjes, die zowel qua tekst als uitvoering emotioneel de overall-sfeer compleet maken.
Kortom: Door het formidabele spel van Mirthe Klieverik, de ondersteuning van een bijzondere locatie, een indrukwekkend verhaal en prachtige liedjes en zang, zit het publek een uur lang op het puntje van zijn stoel. 'Toen mijn vader een struik werd' door Het Filiaal theatermakers is een schitterende bewerking, die je rechtstreeks het onbehaaglijke, onzekekere en onrechtvaardige van oorlog laat voelen. Het is voor zowel volwassenen en kinderen (8+) een voorstelling waar je, zeker met de huidige actualiteit, achteraf nog lang bij stil kan blijven staan.
"Toen de bus wegreed, vergat oma te zwaaien. Alsof ze wilde dat alles stil bleef staan en ze daar alvast mee was begonnen".
Toen mijn vader een stuik werd speelt nog tot 24 juni elk weekend in het Transformatiehuis (naast de Werkspoorkathedraal) in Utrecht. Kijk voor meer informatie op www.hetfiliaal.nl