De nieuwe musical van Podiumacademie Lier, in een regie van Anne Mie Gils, laat met een royaal orkest de partituur van Sam Verhoeven schitteren, maar is finaal te beknopt en te oppervlakkig geschreven om voldoende diepgang te brengen.
Door Robin Peeters / Persfoto's: Podiumacademie Lier
Op 20 januari 1590 werd Cathelyne Van den Bulcke uit Nijlen als heks verbrand op de Grote Markt van Lier. Tot op de dag van vandaag herinnert de “Heksensteen” op de Grote Markt aan deze gebeurtenis. Het is een steen die nog steeds tot de verbeelding spreekt en zodoende ook de basis en de titel vormt voor de nieuwste grote musical – na Pallieter (1997), De Ster (2007) en Curieus (2024) – van Podiumacademie Lier die afgelopen zaterdag in première ging in het Liers Cultuurcentrum.
Heksenkenner Jef Verscuren stelt in de persmap van de voorstelling duidelijk: “Dit is niet dé heksensteen op de Grote Markt. Nee, dit is de steen die we “de Heksensteen” noemen en dat terwijl we, volgens stads- en rijksarchieven, maar weet hebben van één keer dat er in Lier een zogenaamde heks is verbrand.” Toch vonden er in de loop van de geschiedenis van de stad meerdere terechtstellingen plaats. “De laatste bijvoorbeeld was in 1842 toen hier op het schavot de moordenaar van de pastoor van Nijlen werd geëxecuteerd.”
Eind 2021 kwam deze Lierse heksensteen nogmaals in de Vlaamse nieuwsoverzichten toen de stad voor eerherstel zorgde voor de vermeende heks. Bij de heraanleg van de Grote Markt, zo’n 10 jaar eerder, werd deze heksensteen immers geplaatst met daarop de vermelding dat dit de plek was, waar – volgens de overlevering – de laatste Lierse heks verbrand werd. Niet correct dus volgens Jef Verscuren die ook het “Comité Eerherstel voor Cathelyne” had opgericht. “Hier is een vrouw verbrand als heks. Dat is helemaal wat anders”, liet hij toen weten.
De stad gaf gehoor aan de oproep en plaatste een ring in messing rond de steen met daarop het opschrift: “Cathelyne Van den Bulcke uit Nijlen werd hier verbrand als heks (+20/01/1590). Door haar moed stopte de Lierse heksenwaan". Hoewel ze door anderen als heks werd aangeduid, had ze de moed om geen andere vrouwen te “verraden”, waardoor de heksenwaan stopte en er geen andere vrouwen als heks verbrand werden.
Allard Blom baseerde het scenario van ‘De Heksensteen’ op de beperkte historische gegevens over Cathelyne Van den Bulcke. In de musical beschuldigt Anneke Faes (indrukwekkend vertolkt door Saar Adriaenssen) Cathelyne van tovenarij, nadat ze zelf van hekserij is beschuldigd. Historici beweren dat persoonlijke wraak of een geschil tussen de familie Van den Bulcke en enkele edellieden waarschijnlijk de aanleiding was om Cathelyne van hekserij te beschuldigen.
Blom kiest in zijn script voor het eerste. Anneke is – in de musical – verliefd op Arnout die op zijn beurt een heimelijke relatie heeft met Hans, de zoon van Cathelyne. Anneke betrapt de twee en dreigt ermee om ze aan te geven bij de schout Willem Brant (uitstekend vertolkt door Pieter Jan De Paepe) tenzij Arnout voor haar zou kiezen. Wanneer Anneke niet veel later, naar aanleiding van een anonieme brief aan de schout, wordt opgepakt op verdenking van hekserij, denkt ze dat Hans haar verraden heeft. Haar medegevangene Marie raadt haar aan om snel iemand anders te beschuldigen. Anneke besluit dat Cathelyne haar enige optie is: hiermee kan ze wraak nemen op Hans, maar blijft Arnout toch buiten schot.
Het is met deze insteek dat het wringt bij ‘de Heksensteen’. Het script blijft helaas oppervlakkig en doet niet helemaal recht aan de complexiteit van deze beladen geschiedenis. Ervoor kiezen om de relatie tussen twee mannen te gebruiken om de voorstelling ook in het heden relevantie te geven, voelt bijvoorbeeld te gemakkelijk aan.
Een cruciaal aspect van het verhaal van Cathelyne Van den Bulcke is dat ze, ondanks zware folteringen, nooit andere vrouwen heeft beschuldigd. Dit moedige gedrag, waarmee ze andere levens redde, wordt helaas slechts kort aangestipt in de musical. Het ligt voor de hand om met dat gegeven een krachtig, vrouwelijk verhaal te vertellen, maar die kans wordt helaas niet gegrepen. In plaats daarvan zien we een vrouw die uit jaloezie voor een man een andere vrouw verraadt. Dit zegt absoluut niets over het schrijverstalent van Blom, maar misschien is het toch tijd dat er ook in Vlaanderen vrouwelijke musicalscenaristen opstaan (en een kans krijgen) die mogelijk een andere touch aan een verhaal als dit kunnen geven. En laat dit geen verwijt zijn naar de vele prima scriptschrijvers die er momenteel reeds zijn. Een verbreding van de creatieve insteek kan alleen maar verrijkend werken voor het musicallandschap.
Ook de locatie waar de voorstelling speelt, is geen cadeau voor Podiumacademie Lier. Het Liers Cultuurcentrum, een nogal eufemistische benaming voor deze polyvalente zaal, mist de geschikte infrastructuur om een productie van deze omvang goed te kunnen huisvesten. De eerste rijen moeten opgeofferd worden om plaats te bieden aan het indrukwekkende orkest en koor, wat meteen voor extra afstand zorgt; het podium is te klein voor de grote cast en de vrije hoogte is zeer beperkt waardoor je als het ware naar een breedbeeldshow zit te kijken.
Neem daarbij alle vakjes die moeten afgevinkt worden om iedereen in zo’n groot project te kunnen betrekken (de leerlingen van de musicalopleiding, de leerkrachten van de academie, de dans- en zangleerlingen, …). Iedereen moet immers z’n momentje krijgen waardoor dance breaks (op de beperkte ruimte toch goed gezet door Steven Savelkoels), koorpartijen en solisten niet altijd even organisch kunnen verweven worden met het geheel. Waar dat wel uitstekend gebeurt, is in het decorontwerp, waarbij het (kinder)koor prachtig opgaat in het scènebeeld.
Waar de grootsheid van de productie het beste tot z’n recht komt, is bij het ruim 40-koppige orkest en koor dat de knappe partituur van Sam Verhoeven – met al even sterke arrangementen van Thomas Vanhauwaert – alle eer aandoet. Van bij het begin zorgt de rijke uitvoering voor kippenvel. Elke Buyle speelt de rol van Cathelyne zeer sterk en kan in een formidabele power ballad als ‘Dat is wat liefde doet’ echt helemaal uitpakken. Ook met nummers zoals ‘Ik weet wat liefde is’ (met een flinke Ann Christy-vibe erover) en ‘Alles is anders’ laat het duo Verhoeven/Blom wederom zien dat ze uitstekende musicalsongschrijvers zijn.
Het is zeldzaam dat ik een musical te kort vind, maar bij ‘De Heksensteen’ is dat zeker het geval. Dat komt niet alleen door het script dat door de beperkte tijd onvoldoende diepgang kan vinden, maar vooral omdat je de enthousiaste cast van professionals, liefhebbers en studenten gewoonweg langer wil zien spelen én het indrukwekkende orkest en koor meer songs wil horen brengen van Verhoeven en Blom.
‘De Heksensteen’ is immers geen perfecte voorstelling, maar kan wel een prima afsluiter zijn van een fijne daguitstap naar het prachtige Lier. De show is ook leuk te combineren met de wandeling ‘Sidderen en beven in Lier’, een fijne (griezel)wandeling voor kinderen vanaf 6 jaar die Anneke moeten redden van de heksenbrandstapel door allerlei opdrachten uit te voeren. Naar dé heksensteen zoeken op de Grote Markt is nu echter een grotere uitdaging. Tenzij je onder de kermiskramen gaat loeren die er momenteel opgesteld staan…
‘De Heksensteen’ is nog op 9 en 10 november 2024 te zien in het Liers Cultuurcentrum. Info en (de laatste) tickets: www.lierscultuurcentrum.be.
Gezien op zaterdag 2 november 2024 in het Liers Cultuurcentrum.
