Door Manon Goosen / Foto’s Jasper Toeli
Première 26 augustus 2015 in Theater aan de Parade, Den Bosch
We zien elke dag krantenkoppen, Twitter-berichten, Facebook-posts of filmpjes over de grootste gruwelijkheden. Duizenden bootvluchtelingen in nood, misbruik door geestelijken, corruptie bij grote organisaties.
Het lijden van miljoenen mensen ligt dagelijks op ons te wachten. En wat is de meest voorkomende reactie? Wegklikken. Niks doen. We staan erbij en kijken ernaar. Gruwelijkheden zijn van alle tijden. Het uitblijven van een oordeel ook. Dit gegeven motiveerde acteur, dichter en toneelmeester Gé van Berkel, samen met Vincent van den Elshout en Theater aan de Parade om ‘Gilles’, de intense monoloog van Hugo Claus, ten tonele te brengen.
Gé van Berkel zag de monoloog in 1989, toen opgevoerd door de Vlaamse acteur Jan Decleir. Het liet een blijvende indruk achter en het gevoel dat hijzelf ooit dit stuk nog moest spelen…..
Het verhaal is gebaseerd op het historisch proces tegen Gilles de Rais (1404-1440). Hij vocht aan de zijde van Jeanne d´Arc tegen de Engelsen. Als zij op de brandstapel eindigt, geeft hij zichzelf en God de schuld. Hij trekt zich terug op zijn kasteel en wordt jaren later verdacht van verkrachting en moord op 140 jongens.
We komen binnen door een zij-ingang van het Theater aan de Parade, waar we normaal niet naar zomaar door de coulissen naar binnen kunnen. Hier nemen we plaats op het toneel van het theater, om een rond podium, met daarop een man in lange leren jas, gebogen over een altaar/ bureau. Er heerst een mysterieuze sfeer en het wordt donker en doodstil.
Met een projectie van de ademende Jezus in zijn laatste uren van zijn leven, zie je Gilles de Rais de erbarmelijke kindermoordenaar, die bezit heeft genomen van Gé van Berkel. Met zijn bijzondere stem creëert hij alle personen die in de monoloog voorkomen, op onder andere arrogante, brute of integere toon. Iedereen hangt aan zijn lippen, je wordt meegenomen in het verhaal, onafgebroken en zonder hapering. Meteen als hij de betreffende personen denkbeeldig tot leven laat komen met lawines van woorden, zie je ze ook staan, zonder verkleding. De enige verkleding die je ziet, is de aftakeling van Gilles. Een geweldig pure vertoning van een laagje dat eraf gaat, gaande het spel. Ook de ‘namenregen’ van de 140 slachtoffers is een creatieve vondst.
Door het spel dat door de mooie, inventieve projecties van Jasper Toeli en functionele gepaste elektronische muziek van Paul van den Oever ondersteund wordt, lijken de geesten en demonen echt te bestaan. Alles valt met elkaar samen en klopt, net als de hart van Gilles en het hart van Jezus, dat toch de hele voorstelling angstvallig blijft kloppen.
Gilles vraagt gerechtigheid in oordelen, maar wordt steeds meer afgebroken door de verantwoording van zijn wandaden tijdens zijn proces tegenover het gerechtshof. Waaraan hij aanvankelijk fier begint, maar de confrontatie met de waarheid valt hem uiteindelijk zwaar. Zijn worsteling dwingt hem, tot de aangrijpende bekentenis die hij doet. Tevens merk je dat geloof in God en Jezus hem hierin niet redden. Dit levert een geweldige, unieke en onvergetelijke voorstelling op. Waarna de rat die je gezien en gehoord hebt uiteindelijk weer moet verdwijnen na afloop. Je moet het echt even laten bezinken. Wat een belevenis 14.000 woorden in een 100 minuten durende voorstelling zonder pauze, door een markante persoonlijkheid neergezet. Zonder dat je aandacht kan ontsnappen, zit iedereen gespannen, bijna ademloos te kijken en te luisteren en is gegrepen door de gruwelijkheden van Gilles de Rais.
Dit is echt topsport voor Gé van Berkel, de acteur die in het dagelijkse leven toneelmeester is en zo grotendeels achter de coulissen werkzaam is. Wanneer je deze voorstelling ziet, zie je een acteur in hart en nieren. Zo intens, gefascineerd door Gilles de Rais dat het leidt tot transformatie van dit kaliber.
'Gilles' is nog te zien op 29 en 30 augustus en 5 en 6 september 2015 in Theater aan de Parade te `s-Hertogenbosch.
