Lichter dan ik, intens en indrukwekkend



Java in de negentiende eeuw. Nederland is de koloniale bezetter van Indonesië. In de kolonie waren vooral Europese mannen aanwezig. Mannen zonder vrouwen. En ja al die witte ambtenaren , militairen en ondernemers “moesten toch wat”.  Om die behoeften te bevredigen namen deze mannen een Indonesische vrouw in  huis. Deze vrouw regelde het huishouden en daarnaast hield ze de man ’s-nachts gezelschap in bed. Deze vrouwen werden de Njai genoemd. Een situatie die doodnormaal gevonden werd. Het was tenslotte beter dat de mannen een Njai hadden dan de bordelen afstruinden.

Lichter dan ik Korthals Stuurman Theaterproducties foto Annemieke van der Togt (1)

Njai
Al hoopten,  de veelal jonge, Javaanse meisjes door Njai te worden op een beter leven, ze kwamen vaak bedrogen uit. De functie duurde maar  zo lang de man haar wilde hebben. Uiteraard werden er kinderen geboren tijdens dit dienstverband. Als het kind geluk had wilde de man het kind wel erkennen. Deze kinderen verdwenen vaak naar Nederland. Als er verder niet werd getrouwd verdwenen de Njai’s van het toneel.

Ik moet meteen eerlijk bekennen dat ik het oorspronkelijke verhaal van Dido Michielsen nog nooit eerder gelezen heb. ( het staat nu inmiddels op mijn e-reader). We volgen het leven van Piranti ongeveer  vanaf haar zesde levensjaar. De moeder van Piranti werkt als batikster in het paleis van de sultan in Djokjakarta. Piranti heeft een vrije geest en kan zich niet goed confirmeren met de traditionele Javaanse regels en ontvlucht de kraton. Als ze de Nederlandse officier Gey tegen komt besluit ze, in de hoop op een beter leven, zijn Njai te worden. Gey noemt haar Isah.

Lichter dan ik Korthals Stuurman Theaterproducties foto Annemieke van der Togt (8)

Drie stemmen, één karakter
De voorstelling start, zoals het in de tropen betaamd, langzaam. Op deze manier leer ik de verschillende karakters snel kennen. Esther Scheldwacht, die ook verantwoordelijk is voor de bewerking van het oorspronkelijke verhaal, speelt de moeder van Piranti maar ook de oudere Piranti. Denise Aznam speelt Piranti als njai maar ook de vriendin van de jonge Piranti Karsinah en Tara Hetharia speelt de jonge Piranti. Vooral de momenten dat de drie actrices tegelijkertijd op het toneel de verschillende stadia van Piranti spelen maakt grote indruk op mij. Met één zin kijkt de oude Piranti terug op haar leven. Ontzettend knap gevonden. Die  gezamenlijke dialogen lopen prachtig in elkaar over waardoor ook de  sprongen in de tijd zo geloofwaardig zijn. Hoe Piranti van een kind met een totaal eigen wil transformeert naar de vrouw die zij door haar keuzes is geworden is. Intens en ontroerend om te zien.

Thomas Cammaert speelt de jonge officier Gey. Dat er op een gegeven moment door de zaal een golf van ontzetting ging is exemplarisch voor het spel van de acteur. Met de ogen van nu is het gedrag van de Nederlanders tijdens de koloniale bezetting verre van goed te praten. Het spel van Cammaert maar ook die van Kees Huls en Esther Scheldwacht in hun rollen van koloniale bezetters, zorgen er voor dat regelmatig de rillingen over mijn rug lopen.  

Lichter dan ik Korthals Stuurman Theaterproducties foto Annemieke van der Togt (11)

Koloniale superioriteit
Ik voel steeds meer de walgelijke superioriteit van de plaatselijke Nederlanders en de wanhoop van Isha door mijn lijf stromen. Sommige scènes worden zo subtiel gespeeld waardoor de onderliggende tragiek nog harder binnenkomt. Het moment dat Isha te horen krijgt dat haar kind wordt afgenomen, gaat echt door merg en been. Intens en zo overtuigend gespeeld door Denise Aznam. Een scène die nog heel lang in mijn geheugen zal blijven bestaan.

Producent Korthals Steurman laat met “Lichter dan ik” een stukje geschiedenis zien waar we als Nederlands volk niet trots op mogen zijn. Een stukje geschiedenis wat ook verteld moet worden. Regisseur Olivier Diepenhorst heeft deze taak op een prachtige intense wijze weten te verbeelden. Het decor ( Lidwien van Kempen ), de kostuums ( Guave ), de muziek ( Mark van Bruggen ) en het lichtontwerp ( Yuri Schreuders ) zijn gezamenlijk van zo’n subtiele schoonheid dat je pas later voelt hoe enorm dit heeft bijgedragen aan de schoonheid en intensiteit van deze voorstelling.

Klik hier voor de speellijst

Gezien 11 oktober 2021 Koninklijke Schouwburg Den Haag

Lichter dan ik, intens en indrukwekkend