'Thuis' in de vlotte regie van Robert Sian biedt een toegankelijke, zij het soms te letterlijke kijk op Hugo Claus’ werk, met sterke acteerprestaties in een klassiek gehouden productie.
Door Robin Peeters / Scènefoto’s: Luk Monsaert
Producenten Frank Aernouts en Ann De Winne willen met hun productiehuis één zee, repertoiretheater brengen voor een groot publiek. Met hun nieuwste telg ‘Thuis’, in 1975 geschreven door Hugo Claus, slagen ze in deze missie. De productie die dit weekend in première ging in de Rode Zaal van het Antwerpse Fakkeltheater, is een toegankelijke, eerder klassieke interpretatie van het script. Door de kluchtigheid en het groteske van het verhaal te fel uit te spelen, verdwijnen zowel de tragiek als de extra lagen in de tekst echter naar de achtergrond.
In Claus’ deels autobiografische ‘Thuis’ zien we een disfunctioneel gezin waarbij zowel de echtgenoot als de echtgenote – elk met hun eigen redenen – gefrustreerd zijn. Dit wordt verder gevoed door een oudere dame. Het echtpaar is namelijk contractueel verplicht om voor mevrouw Vergote te blijven zorgen zolang ze leeft. Dat was immers de afspraak die gemaakt werd bij de aankoop van haar gigantische huis op lijfrente. De zoon van het echtpaar, Rik (puik vertolkt door Briek Lesage), komt na meer dan twee jaar terug naar huis en heeft een vriendinnetje meegebracht, Sonja. Veel opgekropte emoties komen los terwijl zowel moeder als vader – elk op hun eigen manier – de zoon gebruiken om hun hart te luchten.
Vaak krijgen ietwat oudere theaterteksten een moderne, soms te drastische bewerking die ervoor moet zorgen dat het verhaal ook in de huidige tijd relevantie krijgt. In de enscenering van Robert Sian werd er echter beslist om de tekst tot op de letter te volgen. Geen verkeerde keuze aangezien het verhaal nog steeds resoneert in het heden. Opmerkelijk ook hoe opmerkingen als “Er zijn geen seizoenen meer” of “De lente komt te vroeg” 50 jaar later nog steeds tot het typisch Vlaamse smalltalkrepertoire behoren.
De ietwat klassieke interpretatie maakt het geheel zeer behapbaar voor een groot publiek, wat exact de missie is van producent één zee. Het lijkt echter dat niet alleen Claus’ woorden letterlijk werden overgenomen, maar dat de tekst ook te letterlijk werd geïnterpreteerd.
In de inleidende tekst schrijft regisseur Robert Sian zelf: “De meeste personages in het toneelstuk zijn gesloten, eenzame mensen. Wat ze zeggen, onthult weinig van wat ze echt denken. De waarheid ligt tussen de regels.” Die extra lagen van het script komen te weinig naar de oppervlakte in de nogal vlakke interpretatie. Diepere thema’s zoals zelfbeschikking en eenzaamheid werden naar de achtergrond geduwd door te fel in te zetten op de kluchtigheid van het verhaal. Op dat vlak weet Marleen Merckx haar rol mooi te interpreteren als de echtgenote die, hoewel fysiek zwak, een grote emotionele veerkracht toont.
Deze ‘Thuis’ voelt bijgevolg eerder aan als een klucht dan als een melodrama. De groteske situaties en dialogen lenen zich uiteraard tot een bijzonder geestige vertelling, maar in deze productie is de balans soms zoek. Het maakt het geheel opnieuw toegankelijker, maar het doet niet voor de volle honderd procent eer aan de tekst van Claus waar meer uit te halen valt.
De reacties van het premièrepubliek waren in bepaalde scènes immers opmerkelijk te noemen. Dat komt deels door een sterke Koen Van Impe die, vooral in het eerste deel, enigszins John Cleese-gewijs gestalte gaf aan Theo. Het levert formidabele, hilarische taferelen en dialogen op, maar dit krijgt zoveel ruimte, dat het publiek – deels althans – ook op de tragiek met lachsalvo’s reageerde. Zelfs wanneer mevrouw Vergote, groot gezet, maar formidabel vertolkt door Marilou Mermans, in haar rolstoel een klap in het gezicht krijgt van Theo wordt dit, tijdens de première, onthaald met een gulle lach. In het kortere tweede deel neemt de voorstelling gelukkig wat gas terug en krijgt het tragische meer ruimte waardoor Van Impe ook meer uit zijn personage kan halen.
De sterkste acteerprestatie van de avond wordt echter geleverd door Britt Das. In het programmaboek geeft de actrice aan dat ze “graag speelt met de spanning vlak onder het banale” en dat is exact waarin ze slaagt met haar formidabele vertolking van Sonja.
Hoewel ‘Thuis’ een lange zit is – één deel van 90 minuten en een tweede van ruim 40 minuten – voelt het geheel nooit als langdradig aan. De regie van Sian laat de voorstelling immers als een trein voorbijrazen. Hoewel sommige verhaalelementen hun oorspronkelijke impact missen en de tragiek soms naar de achtergrond verdwijnt, blijft het een waardevolle kennismaking met Claus’ tekst voor een breed publiek. Missie geslaagd voor één zee.
Info en tickets: www.eenzee.be
Gezien op zaterdag 9 november 2024 in de Rode Zaal van het Antwerpse Fakkeltheater.